اجرای فونداسیون و مراحل آن از صفر تا صد

در این مطلب سعی میکنیم صفر تا صد اجرای فونداسیون را آموزش دهیم و در مطلب دیگری به برآورد میلگرد فونداسیون و هزینه فونداسیون پرداخته‌ایم.

مراحل اجرای فونداسیون

تسطیح زمین با لودر

اگر ناهمواری زمین زیاد است لازم است با لودر زمین را تسطیح کنید. اگر هم زمین به قدر کافی صاف است لازم است نخاله ها و خار و خاشاک را به صورت دستی توسط کارگر یا با باب کت یا تراکتور یا لودر از زمین خارج کنید.

اگر شکل فونداسیون پیچیده باشد لازم است محدوده فونداسیون را با گچ یا آهک و ریسمون به طور تقریبی مشخص کنید تا کلیت کار دستتان بیاید. مثلا در پروژه ویلا طرقبه (تصویر زیر) دیدیم که فونداسیون وارد تپه های بالادست و پایین دست زمین می‌شود. به همین دلیل قبل از پی کنی با یک لودر قرار داد بستیم تا کل زمین را یکدست صاف کند.

در زمین های باغی که معمولا ناهمواری زمین زیاد است لازم است یک نقطه صفر برای لودر مشخص کنید تا به اصطلاح تیغ بیندازد و همه زمین را یک دست کند. پس از تسطیح زمین را نقشه برداری کنید تا گوشه های فونداسیون یا محدوده پی کنی را دقیق برای میخکوبی و علامت گذاری کند.

حتما چند نقطه دیگر را نیز به عنوان راهنما علامت بزنید تا اگر گوشه های فونداسیون حین خاکبرداری گم شد بتوانید خودتان بدون نیاز به نقشه برداری مجدد گوشه های فونداسیون را پیدا کنید.

پی کنی

خب حالا چقدر باید بکنیم ؟ در واقع عمق پی کنی و عرض پی کنی چقدر باید باشد؟

عمق پی کنی چقدر باشد؟

• به نقشه محاسبات سازه مراجعه کرده و ابعاد فونداسیون و تراز روی فونداسیون را بررسی می‌کنیم. مثلا اگر تراز روی فونداسیون صفر بوده و ضخامت فونداسیون ۱ متر است یعنی کف فونداسیون باید در تراز ۱- اجرا شود. ۱۰ سانت هم اگر بخواهیم بتن مگر اجرا کنیم یعنی تا تراز ۱.۱- باید خاکبرداری کنید. در چنین شرایطی تا ارتفاع ۹۰- سانت با بیل خاکبرداری کنید و ۲۰ سانت دیگر را به صورت دستی توسط کارگر (اصطلاحا رگلاژ) بردارید.
• اگر خاک منطقه خوب نبود بیشتر خاکبرداری کنید تا به یک خاک بکر و یکدست برسید. مثلا ما در این پروژه چون با ریشه درختان و خاک های ریزشی مواجه بودیم و البته زمین چون شیب دار هم بود مجبور شدیم برخی جاها را تا ۲ متر بکنیم. در حالیکه عمق فونداسیون ما ۱ متر بود!

عرض پی کنی چقدر باید باشد؟

• عرض پی کنی بستگی دارد به نوع قالب بندی فونداسیون. اگر قالب فلزی باشد باید از هر طرف حدود ۳۰ سانت اضافه تر کنده شود تا قالب بند بتواند کار کند. اگر قالب آجری باشد به اندازه ضخامت آجر مثلا ۱۰ سانت بیشتر می‌کنیم. اگر قالب چوبی باشد نیز حدود ۳۰ سانت اضافه تر لازم است.
• اگر هم اصلا نخواسته باشید قالب بندی کنید (مثل پروژه مصلی 28) باید دقیقا به اندازه همان عرض فونداسیون نوارها را بکنید تا بتن بیشتر از مقدار مورد نیاز مصرف نشود. در این مواقع اگر با ماشین پی کنی میکنید بهتر است کمی کمتر بکنید (مثلا ۱۰-۱۵ سانت) و مقدار باقیمانده را کارگر با بیل و کلنگ بکند.

اگر نه تنها نوارهای فونداسیون بلکه کل زمین را بکنیم چه می‌شود؟

1. مجبور خواهید شد بعدا خاکها را برگردانید و داخل گلدانی ها (بین نوارهای فونداسیون) را پر کنید.
2. بعد از اینکه خاک ها را برگردانیم چون خاک دستی هست باید خاک را متراکم کنیم. چون موقع اجرای سقف نمی‌توان روی خاک دستی داربست یا جک قرار داد.
3. حتما باید قالب بندی فلزی یا چوبی یا آجری انجام دهید در حالیکه اگر به اندازه کافی و دقیق پی کنی را انجام می‌دادید فقط با پلاستیک کشی کارتان راه می‌افتاد و هزینه قالب بندی به طور کامل حذف می‌شد! البته اگر فونداسیون روی زمین باشد فرقی ندارد به هر حال قالب بندی باید انجام شود.

اجرای بتن مگر

بتن مگر یک بتن با عیار پایین است. مثلا عیار ۱۵۰ (۱۵۰ کیلوگرم سیمان در هر مترمکعب بتن). هدف از اجرای بتن مگر این است که بتن اصلی در تماس با خاک نباشد. ضخامت بتن مگر معمولا ۱۰ سانتیمتر اجرا می‌شود.

آرماتوربندی فونداسیون

از آنجایی که بیشترین هزینه اجرای فونداسیون در خرید میلگرد است بنابراین آرماتوربندی مهم ترین مرحله اجرای پی است. قطع و خم و برش میلگردها باید به دقت انجام شود تا هم کار درست و اصولی انجام شود و هم از هدر رفت و پرت میلگردها جلوگیری شود.

در واقع هم طراح سازه باید کارکشته باشد تا طرح بهینه و اقتصادی طراحی کند و هم مجری به نقشه ها توجه داشته باشد تا قطع و خم میلگردها را طوری بزند تا پرتی میلگرد را به حداقل برساند.

در مطلب دیگری در مورد قیمت آرماتوربندی توضیح داده‌ایم.

ابتدا شبکه پایین میلگردها آرماتوربندی می‌شود که این کار با چیدن میلگردهای عرضی به فاصله مشخص شروع می‌شود. سپس میلگردهای طولی را روی آنها قرار داده و با سیم آرماتور (سیم مفتول۱.۵) به هم می‌بندند.

بعد از تکمیل شبکه تحتانی نوبت به شبکه فوقانی است. اما چطور شبکه بالا بر روی شبکه پایین قرار می‌گیرد؟‌

اگر طراح سازه خاموت به اندازه کافی در نظر گرفته باشد همان خاموت ها شبکه بالا را نگه می‌دارند. اما اگر نبود باید خرک قرار دهیم.

خرک میلگردی است معمولا با سایز حدود ۲۰ به فاصله ۱ متر (البته بستگی به آرماتورهای موجود در نقشه دارد). گاهی اوقات هم در نقشه سازه سایز و فاصله خرک‌ها مشخص می‌شود.

اگر سازه بتنی باشد باید ریشه میلگرد ستون ها نیز کار گذاشته شود که از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. کوچکترین جابجایی در میلگرد ریشه ستون‌ها باعث جابجایی ستون خواهد شد!

خاموت ریشه ستون‌ها نیز باید اجرا شود که متاسفانه برخی از آرماتوربندها به دلیل سختی کار زیر بار اجرای آن نمی‌روند.

در صورتیکه تمایل دارید با نکات اجرایی سازه بتنی آشنا شوید پیشنهاد میکنیم مطلب صفر تا صد مراحل اجرای اسکلت بتنی را از دست ندهید.

قالب‌بندی فونداسیون

قالب بندی فونداسیون نیز کار حساسی است اگر قالب بندی محکم نباشد ممکن است وزن بتن خیس باعث جابجایی یا در رفتن قالب ها شود.

قبل از قالب بندی حتما قالب ها را چرب کنید (با گازوییل یا روغن سوخته) تا قالب به بتن نچسبد.

به صرفه ترین نوع قالب بندی فونداسیون

۲ حالت وجود دارد یا فونداسیون کاملا در داخل گودی قرار دارد یا کل یا بخشی از آن بیرون زمین است:

1. اگر کل یا مقداری از فونداسیون قرار باشد روی زمین اجرا شود نیاز به قالب بندی داریم. مثلا همانطور که در تصویر زیر می‌بینید حدود ۵۰ سانت از فونداسیون روی زمین اجرا شده و پشت آن خاک نیست. در چنین شرایطی بایستی حتما قالب بندی یا فلزی باشد یا چوبی. قالب بندی آجری معمولا هزینه آن بیشتر تمام میشود مگر اینکه آجر حاصل از تخریب ساختمان قدیمی داشته باشیم (مثل پروژه احمدآباد) در غیر این صورت به صرفه‌ترین راه قالب بندی چوبی است. تمیز‌ ترین کار قالب بندی فلزی است که البته چون فونداسیون در دل خاک می‌رود ظاهر آن اهمیتی ندارد.
2. اگر فونداسیون کاملا در گودی قرار می‌گیرد بهتر است پی کنی را دقیقا به اندازه نوارهای فونداسیون بکنیم تا نیاز به قالب بندی نداشته باشد. منتها فقط برای اینکه بتن به خاک نفوذ نکند باید دیواره‌ها را پلاستیک بکشیم. مثل پروژه مصلی26 و پروژه نماز

اجرای صفحه ستون ها در اسکلت فلزی

در صورتیکه اسکلت فلزی باشد پس از پایان آرماتوربندی فونداسیون باید صفحه ستون یا بیس پلیت ها اجرا شود. در صورتیکه این ستونها داخل دیوار برشی باشند میلگردهای دیوار برشی نیز مثل تصویر زیر که مربوط به پروژه رضا احمدآباد در مشهد میباشد اجرا می‌شود.

در صورتیکه تمایل دارید با نکات اجرایی سازه فلزی آشنا شوید پیشنهاد میکنیم مطلب صفر تا صد مراحل اجرای اسکلت فلزی را از دست ندهید.

اجرای فونداسیون در زمینهای کلنگی

در زمینهای کلنگی بایستی بعد از تخریب ملک نخاله های حاصل از تخریب را با کامیون به بیرون ببریم و بعد از آن دیوارهای سمت همسایه را تخریب کرده و همچنین خاکهای کف را تسطیح کنیم. در این حالت معمولا بهتر است دیوارچینی گلدانی ها با آجرهای حاصل از تخریب انجام شده و همزمان خاکهای حاصل از تسطیح و تخریب دیوارهای همسایه به داخل گلدانیها ریخته شود.

بتن ریزی فونداسیون

بتن ریزی فونداسیون نیز اهمیت بالایی دارد سعی کنید از شرکت های معتبری بتن خریداری کنید. اگر خودتان می‌خواهید دستی بتن بسازید لازم است بتن قوی تری (مطابق طرح اختلاط) تهیه کرده و بدانید که معمولا موارد بتن ریزی با میکسر هزینه کمتری دارد.

• یک مهندس کارکشته باید حتما بر سر بتن ریزی حاضر باشد تا راننده میکسر بیش از حد به بتن آب اضافه نکند. اضافه کردن آب زیاد باعث کاهش مقاومت بتن می‌شود. برای روان شدن بتن باید از روان کننده یا فوق روان کننده استفاده کنید.
• نکته دیگر اینکه کل ضخامت فونداسیون را به یکباره از پایین تا بالا پر نکنید. چون اولا بتن را باید ویبره بزنیم دوما وزن بتن خیس زیاد است و به قالب‌ها فشار می آورد. در مواقعی که ضخامت بتن ریزی بیشتر از نیم متر است یک مرحله کل فونداسیون را تا نیمه بتن ریزی کرده و بتن را ویبره بزنید سپس نیمه دوم را بتن ریزی کنید.
• ویبره کردن بتن را نیز فراموش نکنید. پس از ریختن بتن یک نفر باید پشت سر او حرکت کند و بتن را ویبره کند. ویبره کردن برای خارج کردن حباب های داخل بتن و متراکم کردن آن لازم است.
• بعد از اینکه نیمه دوم را بتن ریزی کردید باید شلنگ ویراتور را حدود ۳۰ سانت به لایه اول نیز وارد کنیم.
• روز بتن ریزی حتما با یک آزمایشگاه بتن هماهنگ کنید تا از بتن نمونه گیری کند.

باز‌کردن قالب‌ فونداسیون

روز بعد از بتن‌ریزی می‌توان قالب‌ها را باز کرد.

اجرای فونداسیون در زمینهای سست و یا خاک دستی

وقتی با کندن زمین به خاک محکمی نمیرسیم بایستی به روشی این ایراد را برطرف کنیم. یک راه حل استفاده از دوغاب آهک است گزینه دیگر متراکم کردن خاک خواهد بود. در اغلب موارد نیز مناسب ترین راه حل این است که کندن را تا رسیدن به خاک محکم ادامه داده و اضافه خاکبرداری را با مصالح مقاوم جبران کنیم.

اجرای فونداسیون وقتی سطح زمین طبیعی بالاست

در این موارد بهتر است ابتدا با لودر سطح کل زیربنا تا سطح تمام شده فونداسیون برداشته شده و سپس نوارهای فونداسیون با بیل مکانیکی برداشته شود.

اجرای فونداسیون وقتی سطح زمین طبیعی پایین است

اگر خاکبرداری اضافه انجام شده باشد یا سطح زمین طبیعی پایین تر باشد باید چکار کنیم؟

در بعضی از موارد مثل پروژه امام رضا تصمیم گرفتیم عمق فونداسیون را بیشتر کنیم. در این پروژه ضخامت فونداسیون ۸۰ سانت بود ولی با تایید طراح سازه ضخامت فونداسیون را ۱۰۰ سانتیمتر درنظر گرفتیم. اگر اختلاف خیلی زیاد باشد گزینه بهتر شاید این باشد که خاک را در لایه های ۱۵ سانتی ریخته و متراکم کنیم. راه حل دیگر اجرای سنگ و ملات است تا بتوانیم خود را به تراز زیر بتن فونداسیون برسانیم.

خاکبرداری زیرزمین با بیل یا لودر باشد؟

لودر رمپ میزند. برای کندن زیرزمین نیز اگر از لودر استفاده کنیم به واسطه رمپ رفت و آمد نیروهای اجرایی راحت تر خواهد بود. لودر به خاطر اینکه رمپ میزند مجبور است خاک اضافه تر بردارد تا خود را به داخل گود برساند بنابراین در زمینهایی که زیرزمین نداریم و یا موقعی که میخواهیم استخری را گودبرداری کنیم نباید از لودر استفاده کنیم. در این مواقع بهتر است از بیل مکانیکی استفاده کنیم.

بیل مکانیکی دقیق میکند و برای گودبرداری مثل لودر نیازی به رمپ زدن ندارد تا به داخل گود برود. بیل مکانیکی از بالا خاکبرداری را انجام داده و برای گودبرداری زیرزمین نیز مناسب است. در این حالت اگر عمق گود زیاد باشد برای به داخل رفتن گود باید از نردبان استفاده کرده یا پله احداث کنیم.

اجرای چاله آسانسور در فونداسیون

اگر تمام یا قسمتی از چاله آسانسور با فونداسیون تداخل داشته باشد باید به نقشه های سازه مراجعه کرده تا ببینیم طراح سازه چه پیشبینی برای چاله آسانسور کرده است. در اغلب موارد طراحان سازه از دیتیل شکست فونداسیون استفاده میکنند. در این حالت فونداسیون در برخورد با چاله آسانسور شکسته شده و پایین تر اجرا می‌شود. پیشنهاد میکنیم ویدیو زیر را مشاهده کرده تا این موضوع را کاملا درک کنید.