بتن مگر چیست؟ | صفر تا صد نکات اجرایی
مقدمه
در پروژه‌های ساختمانی، نخستین لایه بتن که پیش از اجرای فونداسیون ریخته می‌شود، بتن مگر است. شاید در نگاه اول مقدار کم سیمان و مقاومت پایین آن باعث شود اهمیتش نادیده گرفته شود، اما واقعیت این است که نبود بتن مگر می‌تواند اجرای آرماتوربندی، قالب‌بندی و تراز بودن فونداسیون را با مشکل مواجه کند.
در این مقاله جامع، شما تمام نکاتی را که یک مهندس، کارفرما، استادکار یا دانشجو درباره بتن مگر (Lean Concrete) باید بداند، یاد می‌گیرید.
بتن مگر چیست؟
بتن مگر (Lean Concrete) بتنی است با عیار پایین سیمان (حدود 100 تا 150 کیلوگرم در مترمکعب) که پیش از اجرای فونداسیون، روی بستر خاکبرداری شده ریخته می‌شود. هدف اصلی این بتن، ایجاد یک بستر صاف، یکپارچه و تمیز برای اجرای فونداسیون و جلوگیری از تماس مستقیم بتن سازه‌ای با خاک است. به همین دلیل به آن بتن نظافت نیز گفته می‌شود.
به زبان ساده‌تر:
بتن مگر همان لایه‌ی اولیه و کم‌سیمان زیر فونداسیون است که نقش بستر‌سازی، ترازسازی و محافظت از بتن اصلی را دارد.
چرا به آن بتن لاغر یا کم مایه می‌گویند؟
چون مقدار سیمان آن کم است و مقاومت بالایی تولید نمی‌کند.
بتن لاغر = بتن کم‌سیمان
وظیفه‌ی این بتن تحمل بار نیست؛ فقط یک سطح مناسب برای شروع عملیات فونداسیون فراهم می‌کند.
ترکیبات و عیار بتن مگر
بتن مگر از مواد زیر تشکیل می‌شود:
- شن (درشت‌دانه)
- ماسه (ریز‌دانه)
- سیمان (در حد بسیار کم)
- آب
عیار بتن مگر چقدر است؟
- ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم سیمان در هر مترمکعب بتن
هزینه بتن مگر
با اطلاعاتی که در مورد ترکیبات (طرح اختلاط) بتن مگر به شما دادیم میتوانید هزینه بتن مگر را به راحتی محاسبه کنید. ویدیو زیر نیز در این مورد به شما کمک می‌کند.
دلایل و مزایای استفاده از بتن مگر
استفاده از بتن مگر به دلایل زیر ضروری است:
۱) ایجاد سطح صاف و یکپارچه برای اجرای فونداسیون
اجرای آرماتوربندی روی خاک سست، ناهموار و پر از پستی‌وبلندی، عملاً غیرممکن و پرخطر است.
۲) جلوگیری از جذب رطوبت بتن اصلی توسط خاک
خاک رطوبت بتن را می‌کشد و مقدار آب بتن سازه‌ای را کاهش می‌دهد.
۳) جلوگیری از آلودگی بتن اصلی
تماس مستقیم بتن با خاک باعث ورود خاک، نخاله و ذرات سست به داخل بتن می‌شود.
۴) ایجاد فاصله‌ی محافظتی (Cover) بین بتن سازه‌ای و خاک
۵) تامین بستر مناسب برای استقرار دقیق میلگرد و قالب‌ها
۶) جلوگیری از فرار شیره‌ی بتن
۷) افزایش دقت در تراز بودن فونداسیون
بتن مگر را در چه شرایطی نباید اجرا کرد؟
❌ روی خاک‌های سست و بدون کوبش مناسب
اگر زیرسازی کوبیده نشده باشد، بتن مگر ترک خورده و نشست می‌کند.
❌ وقتی سطح خاک خیسِ خیس باشد
آب آزاد باعث کاهش مقاومت بتن می‌شود.
❌ روی خاک پوشیده از نخاله و گیاه
حتماً باید سطح تمیز و پاک‌سازی شود.
مراحل اجرای بتن مگر (گام به گام)
۱) ریشه‌کنی و تسطیح
برداشتن خاک نباتی، سنگ، ریشه‌ها و تمیزکردن کف گود. با بیل مکانیکی یا لودر یا پی‌کنی دستی
۲) کوبیدن خاک بستر
در صورتیکه خاک نامتراکم باشد باید با غلطک یا کمپکتور کوبیده شود. اگر امکان کوبیدن فراهم نیست باید خاکبرداری را ادامه دهیم تا به یک بستر محکم برسیم. بعد اضافه خاکبرداری را با مصالح مقاوم پر خواهیم کرد.
۳) ریختن بتن مگر
با بتونیر، بچینگ یا میکسر آماده یا بتن ریزی دستی مثل تصویر زیر
۴) پخش و تراز کردن
با شمشه، ماله دستی یا ماله پروانه‌ای.
۵) کنترل ارتفاع
این مرحله برای دقت فونداسیون بسیار مهم است. مثلا فرض کنید عمق فونداسیون ۱۰۰ سانتیمتر و کد روی فونداسیون ۳۰- سانتیمتر است. بنابراین کد ارتفاعی بتن مگر ۱۳۰- سانتیمتر است.
۶) عمل‌آوری بتن مگر
حداقل ۲۴ ساعت باید بماند تا روی آن راه برویم.
مقدار سیمان لازم برای تولید ۱ مترمکعب بتن مگر
با عیار ۱۵۰ کیلوگرم:
برای ۱ مترمکعب بتن مگر ≈ ۳ کیسه سیمان ۵۰ کیلویی لازم است.
جدول مواد مصرفی:
| نوع مصالح | مقدار متوسط |
|---|---|
| سیمان | 150 کیلوگرم |
| ماسه | 650 kg |
| شن | 1100 kg |
| آب | 150 لیتر |
آیا می‌توان بتن مگر را با دستگاه میکسر دستی ساخت؟
بله، بتن مگر را بسیاری از پروژه‌های کوچک با بتونیر ۲۵۰ و ۳۵۰ لیتری یا با اختلاط دستی تولید میکنند.
اما توصیه ما:
برای حجم‌های بالای ۱۰ مترمکعب، بتن آماده به‌صرفه‌تر و باکیفیت‌تر است.
سوالات متداول
در پروژه‌های کوچک ممکن است، اما در پروژه‌های اصولی به‌شدت توصیه نمی‌شود. برخی معتقد هستند که به جای بتن مگر روی کف پلاستیک می‌کشیم تا هزینه کمتر شود. در پاسخ به این عزیزان میگوییم که اولا پلاستیک در هنگام آرماتوربندی پاره می‌شود. دوما با اینکار سطح ترازی نخواهید داشت.
بله، مخصوصاً در هوای گرم.
بله
بله، اما معمولاً به‌صرفه نیست. عموماً با شوت یا مستقیم تخلیه می‌شود.
خیر. بتن مگر یک بتن بدون میلگرد (غیرمسلح) است.
در نقشه ها معمولا ضخامت بتن مگر را ۱۰ سانتیمتر ذکر میکنند ولی مقادیر کمتر نیز قابل قبول است.
حدودا ۲۰ سانتیمتر بیشتر از عرض نوار فونداسیون. یعنی از هر طرف ۱۰ سانت از نوار فونداسیون بزرگتر باشد تا قالب روی بتن مگر بنشیند.
نتیجه‌گیری
بتن مگر یکی از ساده‌ترین اما مهم‌ترین بخش‌های اجرای فونداسیون است. کیفیت این لایه مستقیماً روی دقت، مقاومت و یکپارچگی فونداسیون تأثیر می‌گذارد. اجرای اصولی آن نه‌تنها هزینه‌های بعدی پروژه را کاهش می‌دهد، بلکه جلوی بسیاری از مشکلات اجرایی را می‌گیرد.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.