بازرسی چشمی جوش و ابزارهای لازم برای آن
بازرسی چشمی جوش چیست؟
بازرسی چشمی جوش یا Visual Test (VT) یکی از ابتدایی‌ترین و مهم‌ترین روش‌های کنترل کیفیت جوش است که به کمک چشم و ابزارهای ساده انجام می‌شود. هدف از این بازرسی شناسایی عیوب سطحی، نقص‌های ظاهری و انطباق با استانداردها قبل، حین و بعد از جوشکاری است.
بازرسی چشمی اولین گام در کنترل کیفیت جوش است و اغلب قبل از استفاده از روش‌های غیرمخرب دیگر مانند آزمون رادیوگرافی یا التراسونیک انجام می‌شود.
بازرسی چشمی قبل از جوشکاری
قبل از جوشکاری، بازرس چشمی به بررسی موارد زیر می‌پردازد:
تمیزی و آماده‌سازی سطح
- زدودن زنگ، روغن، رنگ و گرد و غبار از سطح فلز
- اطمینان از اتصال صحیح قطعات
تناسب و فیکس شدن قطعات
- بررسی درز و فاصله بین قطعات
- اطمینان از قرارگیری دقیق قطعات در موقعیت طراحی
مواد و تجهیزات جوشکاری
- کنترل نوع و وضعیت الکترود یا سیم جوش
- بررسی تنظیمات دستگاه جوشکاری
بازرسی حین جوشکاری
در این مرحله، بازرس چشمی به بررسی موارد زیر می‌پردازد:
- پایداری قوس و شکل گودال جوش
- کنترل نفوذ و پرشدگی جوش
- شناسایی ترک، حفره، پاشیدگی یا عدم یکنواختی
- انطباق با روش جوشکاری استاندارد
بازرسی بعد از جوشکاری
پس از پایان جوشکاری، بازرسی چشمی شامل موارد زیر است:
- عیوب سطحی: ترک، حفره، سوختگی، عدم یکنواختی سطح جوش
- کنترل ابعاد: پهنا، ارتفاع، طول و زاویه جوش
- مقایسه با نقشه‌ها و مشخصات استاندارد
ابزارهای بازرسی چشمی جوش
ابزارهای رایج
- ذره بین (10x تا 30x): بررسی دقیق ترک‌ها و حفره‌ها
- فیلر گاپ و شابلون جوش: کنترل ابعاد و ضخامت جوش
- ریل اندازه‌گیری و خط‌کش: بررسی طول، ارتفاع و زاویه جوش
- چراغ‌های LED یا پروژکتور: روشنایی کافی برای دید بهتر
- آینه‌های کوچک و آینه زاویه‌دار: بررسی نقاط سخت‌دسترس
نکات مهم در بازرسی چشمی جوش
- نور کافی و زاویه دید مناسب: بدون نور کافی، عیوب کوچک قابل شناسایی نیستند.
- استفاده از لوپ و ابزار بزرگنمایی: برای تشخیص ترک‌های ریز و حفره‌ها.
- ثبت و مستندسازی نتایج: تصاویر و گزارش بازرسی برای کنترل کیفیت ضروری است.
- آموزش بازرس: دانش کافی از انواع عیوب جوشکاری و استانداردها برای بازرس الزامی است.
1. لوپ یا ذره‌بین بزرگنمایی (Magnifying Glass / Loupe)
نحوه کار:
ابزار دستی است که با بزرگنمایی 10 تا 30 برابر، امکان دید دقیق ترک‌ها، حفره‌ها و ناپیوستگی‌های سطح جوش را فراهم می‌کند.
ویژگی‌ها:
- بزرگنمایی بالا برای تشخیص ترک‌های ریز و عیوب سطحی
- سبک و قابل حمل
- برخی مدل‌ها دارای چراغ LED هستند تا روشنایی کافی برای بازرسی فراهم شود
کاربرد:
- بازرسی ترک‌ها و حفره‌های سطح جوش
- بررسی یکنواختی سطح جوش و پرشدگی شیار
2. گیج کمبریج (Cambridge Gauge)
نحوه کار:
با استفاده از تیغه‌ها و شاخص‌های ثابت، زاویه، ارتفاع و ابعاد جوش را اندازه‌گیری می‌کند.
ویژگی‌ها:
- اندازه‌گیری دقیق زاویه جوش و ابعاد گوشه‌ای
- قابل استفاده برای انواع جوش‌های گوشه‌ای و لب‌به‌لب
- ساخته شده از فلز مقاوم و بادوام
کاربرد:
- کنترل هندسه جوش‌ها در خطوط تولید
- بررسی انطباق جوش با نقشه‌های سازه‌ای
3. گیج های-لو (Hi-Lo Gauge)
نحوه کار:
با قرار دادن گیج روی سطح جوش، اختلاف ارتفاع و هم‌ترازی جوش اندازه‌گیری می‌شود.
ویژگی‌ها:
- دقت بالا در اندازه‌گیری ارتفاع و ناهمواری سطح جوش
- طراحی ساده و مقاوم
- قابل استفاده برای جوش‌های طولی و گوشه‌ای
کاربرد:
- بررسی یکنواختی سطح جوش
- اندازه‌گیری ارتفاع جوش قبل از پرداخت نهایی
4. گیج تیپر (Taper Gauge)
نحوه کار:
گیج تیپر یک ابزار با لبه‌های مخروطی است که برای بررسی شیار ریشه و پهنای جوش استفاده می‌شود.
ویژگی‌ها:
- شناسایی عدم پرشدگی یا گشاد بودن شیار ریشه
- قابل استفاده در دسترس‌های محدود و فضاهای کوچک
- ساخته شده از فولاد ضد زنگ مقاوم
کاربرد:
- کنترل دقیق نفوذ جوش و پرشدگی شیار
- استفاده در خطوط تولید و پروژه‌های صنعتی
5. گیج فیلِت (Fillet Gauge)
نحوه کار:
یک تیغه فلزی با مقاطع مختلف که با قرار دادن روی گوشه جوش، اندازه واقعی جوش گوشه‌ای را مشخص می‌کند.
ویژگی‌ها:
- اندازه‌گیری ابعاد جوش‌های گوشه‌ای و زاویه‌ها
- کاربرد ساده و سریع
- قابل حمل و استفاده در سایت
کاربرد:
- بررسی پهنا و ارتفاع جوش گوشه‌ای
- تضمین انطباق با نقشه و استانداردها
6. آینه بازرسی تلسکوپی (Telescopic Inspection Mirror)
نحوه کار:
یک آینه کوچک روی دسته تلسکوپی است که امکان مشاهده نقاط دشوار و پشت جوش را فراهم می‌کند.
ویژگی‌ها:
- قابل تنظیم و انعطاف‌پذیر
- دید در زاویه‌های سخت و فضاهای محدود
- سبک و قابل حمل
کاربرد:
- بازرسی پشت قطعات و جوش‌های پنهان
- کنترل عیوبی که با چشم مستقیم دیده نمی‌شوند.
7. چراغ LED قابل حمل
نحوه کار:
منبع نور قابل حمل با پرتاب نور مستقیم روی سطح جوش، برای دید بهتر و تشخیص عیوب.
ویژگی‌ها:
- روشنایی قوی و متمرکز
- قابل شارژ یا باتری خور
- مقاومت در برابر ضربه و گرد و غبار
کاربرد:
- بهبود دید در محیط‌های کم‌نور
- کمک به تشخیص ترک‌ها، حفره‌ها و سوختگی سطحی
8. ترمومتر مادون قرمز (Infrared Thermometer)
نحوه کار:
دمای سطح جوش را بدون تماس اندازه‌گیری می‌کند.
ویژگی‌ها:
- اندازه‌گیری سریع و دقیق دما
- جلوگیری از تماس مستقیم با فلز داغ
- دقت بالا و صفحه نمایش دیجیتال
کاربرد:
- کنترل دمای پیش‌گرمایش و پس‌گرمایش
- جلوگیری از ترک حرارتی و تنش‌های ناخواسته
نکته نهایی:
استفاده همزمان از چند ابزار برای بازرسی چشمی باعث افزایش دقت و کاهش خطا در تشخیص عیوب می‌شود. به عنوان مثال، لوپ + چراغ LED + آینه تلسکوپی در بازرسی جوش‌های صنعتی و پل‌ها بسیار کاربردی است.
🧰 جدول ابزارهای بازرسی چشمی جوش ایرانی
| ابزار بازرسی چشمی جوش | ویژگی‌ها و کاربردها | قیمت تقریبی |
|---|---|---|
| کیف بازرسی جوش NK-2000 | مجموعه کامل ابزار بازرسی جوش شامل گیج‌های کمبریج، های-لو، تیپر، آینه تلسکوپی، چراغ LED و کولیس دیجیتال | ۲۱٬۰۰۰٬۰۰۰ تومان |
| کیف بازرسی جوش ساخت ایران | ابزارهای استاندارد بازرسی جوش مناسب برای استفاده در محیط‌های صنعتی | ۱۷٬۰۰۰٬۰۰۰ تومان |
| گیج کمبریج ساخت ایران | اندازه‌گیری زاویه جوش و ابعاد جوش‌های گوشه‌ای | متغیر |
| گیج های-لو ایرانی | بررسی هم‌ترازی و ارتفاع جوش | ۳٬۳۰۰٬۰۰۰ تومان |
| گیج تیپر ایرانی | اندازه‌گیری شیار ریشه جوش | ۴۰۰٬۰۰۰ تا ۵۵۰٬۰۰۰ تومان |
| گیج فیلِت ایرانی | اندازه‌گیری جوش‌های گوشه‌ای | ۱٬۵۰۰٬۰۰۰ تومان |
| آینه بازرسی تلسکوپی ایرانی | مشاهده نقاط دشوار و پشت جوش | متغیر |
| چراغ LED بازرسی جوش ایرانی | روشنایی قوی و متمرکز برای بازرسی دقیق | ۹۹۰٬۰۰۰ تومان |
| ترمومتر مادون قرمز بازرسی جوش ایرانی | اندازه‌گیری دمای سطح جوش بدون تماس | متغیر |
نکات مهم برای انتخاب ابزار مناسب:
- کیفیت ساخت: ابزارهای با کیفیت بالا عمر طولانی‌تری دارند و دقت بازرسی را افزایش می‌دهند.
- گارانتی و خدمات پس از فروش: برخی ابزارها دارای گارانتی ۱۸ ماهه هستند که می‌تواند اطمینان‌بخش باشد.
- نوع کاربرد: بسته به نوع جوشکاری (مقاومتی، قوسی، زیر پودری) ابزارهای مختلفی مورد نیاز است.
- راحتی استفاده: ابزارهایی با طراحی ارگونومیک و وزن سبک، کار بازرسی را آسان‌تر می‌کنند.
پرسش‌های متداول (FAQ)
بازرسی چشمی ابتدایی‌ترین روش کنترل کیفیت است و بیشتر برای تشخیص عیوب سطحی استفاده می‌شود. تست‌های غیرمخرب جوش مانند RT یا UT برای عیوب داخلی کاربرد دارند.
بله، آماده‌سازی سطح، کنترل فیکس شدن قطعات و بررسی مواد، پیش‌نیاز جوش با کیفیت است.
رواداری‌ها بر اساس استاندارد ISO 5817 و سطح کیفیت انتخابی (A, B, C) تعیین می‌شوند.
منابع معتبر
- ISO 5817: Welding – Fusion-welded joints – Quality levels for imperfections
- AWS (American Welding Society), Welding Inspection Handbook, 3rd Edition
- R. Lippold & D. Kotecki, Welding Metallurgy and Weldability of Stainless Steels, 2nd Edition
- ASM International, Metals Handbook, Vol. 6: Welding, Brazing, and Soldering
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.