صفر تا 100 مراحل اجرای فونداسیون

در این مطلب سعی میکنیم اصول اجرای فونداسیون را آموزش داده و در انتها در مورد هزینه اجرای آن صحبت کنیم. در مطلب دیگری به برآورد میلگرد فونداسیون پرداخته ایم.

مراحل اجرای فونداسیون

۱- تسطیح زمین با لودر

اگر ناهمواری زمین زیاد است لازم است با لودر زمین را تسطیح کنید. اگر هم زمین به قدر کافی صاف است لازم است نخاله ها و خار و خاشاک را به صورت دستی توسط کارگر یا با باب کت یا تراکتور یا لودر از زمین خارج کنید.

اگر شکل فونداسیون پیچیده باشد لازم است محدوده فونداسیون را با گچ یا آهک و ریسمون به طور تقریبی مشخص کنید تا کلیت کار دستتان بیاید. مثلا در پروژه ویلا طرقبه (تصویر زیر) دیدیم که فونداسیون وارد تپه های بالادست و پایین دست زمین می‌شود در حالیکه کارفرما این انتظار را نداشت! به همین دلیل قبل از پی کنی با یک لودر قرار داد بستیم تا کل زمین را یکدست صاف کند.

تمام مراحل اجرایی این پروژه از روز اول تا آخر همراه با صفر تا صد هزینه ها در مستند ساخت ویلا طرقبه ببینید!

در زمین های باغی که معمولا ناهمواری زمین زیاد است لازم است یک نقطه صفر برای لودر مشخص کنید تا به اصطلاح تیغ بیندازد و همه زمین را یک دست کند. پس از تسطیح زمین را نقشه برداری کنید تا گوشه های فونداسیون یا محدوده پی کنی را دقیق برای میخکوبی و علامت گذاری کند.

حتما چند نقطه دیگر را نیز به عنوان راهنما علامت بزنید تا اگر گوشه های فونداسیون حین خاکبرداری گم شد بتوانید خودتان بدون نیاز به نقشه برداری مجدد گوشه های فونداسیون را پیدا کنید.

۲- پی کنی

خب حالا چقدر باید بکنیم ؟ در واقع عمق پی کنی و عرض پی کنی چقدر باید باشد؟

عمق پی کنی

• به نقشه محاسبات سازه مراجعه کرده و ابعاد فونداسیون و تراز روی فونداسیون را بررسی می‌کنیم. مثلا اگر تراز روی فونداسیون صفر بوده و ضخامت فونداسیون ۱ متر است یعنی کف فونداسیون باید در تراز ۱- اجرا شود. ۱۰ سانت هم اگر بخواهیم بتن مگر اجرا کنیم یعنی تا تراز ۱.۱- باید خاکبرداری کنید. در چنین شرایطی تا ارتفاع ۹۰- سانت با بیل خاکبرداری کنید و ۲۰ سانت دیگر را به صورت دستی توسط کارگر (اصطلاحا رگلاژ) بردارید.
• اگر خاک منطقه خوب نبود بیشتر خاکبرداری کنید تا به یک خاک بکر و یکدست برسید. مثلا ما در این پروژه چون با ریشه درختان و خاک های ریزشی مواجه بودیم و البته زمین چون شیب دار هم بود مجبور شدیم برخی جاها را تا ۲ متر بکنیم. در حالیکه عمق فونداسیون ما ۱ متر بود!

عرض پی کنی چقدر باید باشد؟

• عرض پی کنی بستگی دارد به نوع قالب بندی فونداسیون. اگر قالب فلزی باشد باید از هر طرف حدود ۳۰ سانت اضافه تر کنده شود تا قالب بند بتواند کار کند. اگر قالب آجری باشد به اندازه ضخامت آجر مثلا ۱۰ سانت بیشتر می‌کنیم. اگر قالب چوبی باشد نیز حدود ۳۰ سانت اضافه تر لازم است.
• اگر هم اصلا نخواسته باشید قالب بندی کنید (مثل پروژه مصلی 28) باید دقیقا به اندازه همان عرض فونداسیون نوارها را بکنید تا بتن بیشتر از مقدار مورد نیاز مصرف نشود. در این مواقع اگر با ماشین پی کنی میکنید بهتر است کمی کمتر بکنید (مثلا ۱۰-۱۵ سانت) و مقدار باقیمانده را کارگر با بیل و کلنگ بکند.

اگر نه تنها نوارهای فونداسیون بلکه کل زمین را بکنیم چه می‌شود؟

1. مجبور خواهید شد بعدا خاکها را برگردانید و داخل گلدانی ها (بین نوارهای فونداسیون) را پر کنید.
2. بعد از اینکه خاک ها را برگردانیم چون خاک دستی هست باید خاک را متراکم کنیم. چون موقع اجرای سقف نمی‌توان روی خاک دستی داربست یا جک قرار داد.
3. حتما باید قالب بندی فلزی یا چوبی یا آجری انجام دهید در حالیکه اگر به اندازه کافی و دقیق پی کنی را انجام می‌دادید فقط با پلاستیک کشی کارتان راه می‌افتاد و هزینه قالب بندی به طور کامل حذف می‌شد! البته اگر فونداسیون روی زمین باشد فرقی ندارد به هر حال قالب بندی باید انجام شود.

فیلم زیر از روز اول تا سوم پروژه ویلا طرقبه را در ۱۵ ثانیه نشان می‌دهد.

روز اول :‌ تسطیح زمین با لودر

روز دوم : نقشه برداری

روز سوم : پی کنی با بیل مکانیکی

۳- اجرای بتن مگر

بتن مگر یک بتن با عیار پایین است. مثلا عیار ۱۵۰ (۱۵۰ کیلوگرم سیمان در هر مترمکعب بتن). هدف از اجرای بتن مگر این است که بتن اصلی در تماس با خاک نباشد. ضخامت بتن مگر معمولا ۱۰ سانتیمتر اجرا می‌شود. در شرایط خاصی مثل فونداسیونی که ما در طرقبه مشهد اجرا کردیم چون خاک منطقه خوب نبود اضافه خاکبرداری را با سنگ و ملات پر کردیم.

۴- آرماتوربندی فونداسیون

از آنجایی که بیشترین هزینه اجرای فونداسیون در خرید میلگرد است بنابراین آرماتوربندی مهم ترین مرحله اجرای پی است. قطع و خم و برش میلگردها باید به دقت انجام شود تا هم کار درست و اصولی انجام شود و هم از هدر رفت و پرت میلگردها جلوگیری شود.

در واقع هم طراح سازه باید کارکشته باشد تا طرح بهینه و اقتصادی طراحی کند و هم مجری به نقشه ها توجه داشته باشد تا قطع و خم میلگردها را طوری بزند تا پرتی میلگرد کیلویی ۱۶ هزارتومن! را به حداقل برساند.

ابتدا شبکه پایین میلگردها آرماتوربندی می‌شود که این کار با چیدن میلگردهای عرضی به فاصله مشخص شروع می‌شود. سپس میلگردهای طولی را روی آنها قرار داده و با سیم آرماتور (سیم مفتول۱.۵) به هم می‌بندند.

بعد از تکمیل شبکه تحتانی نوبت به شبکه فوقانی است. اما چطور شبکه بالا بر روی شبکه پایین قرار می‌گیرد؟‌

اگر طراح سازه خاموت به اندازه کافی در نظر گرفته باشد همان خاموت ها شبکه بالا را نگه می‌دارند. اما اگر نبود باید خرک قرار دهیم.

خرک میلگردی است معمولا با سایز ۲۰ به فاصله ۱ متر (البته بستگی به وزن آرماتورها دارد). گاهی اوقات هم در نقشه سازه سایز و فاصله خرک‌ها مشخص می‌شود.

اگر سازه بتنی باشد باید ریشه میلگرد ستون ها نیز کار گذاشته شود که از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. کوچکترین جابجایی در میلگرد ریشه ستون‌ها باعث جابجایی ستون خواهد شد!

خاموت ریشه ستون‌ها نیز باید اجرا شود که متاسفانه برخی از آرماتوربندها به دلیل سختی کار زیر بار اجرای آن نمی‌روند.

۵- قالب بندی فونداسیون

قالب بندی فونداسیون نیز کار حساسی است اگر قالب بندی محکم نباشد ممکن است وزن بتن خیس باعث جابجایی یا در رفتن قالب ها شود.

قبل از قالب بندی حتما قالب ها را چرب کنید (با گازوییل یا روغن سوخته) تا قالب به بتن نچسبد.

به صرفه ترین نوع قالب بندی فونداسیون

۲ حالت وجود دارد یا فونداسیون کاملا در داخل گودی قرار دارد یا کل یا بخشی از آن بیرون زمین است:

1. اگر کل یا مقداری از فونداسیون قرار باشد روی زمین اجرا شود نیاز به قالب بندی داریم. مثلا همانطور که در تصویر زیر می‌بینید حدود ۵۰ سانت از فونداسیون روی زمین اجرا شده و پشت آن خاک نیست. در چنین شرایطی بایستی حتما قالب بندی یا فلزی باشد یا چوبی. قالب بندی آجری معمولا هزینه آن بیشتر تمام میشود مگر اینکه آجر حاصل از تخریب ساختمان قدیمی داشته باشیم (مثل پروژه احمدآباد) در غیر این صورت به صرفه‌ترین راه قالب بندی چوبی است. تمیز‌ ترین کار قالب بندی فلزی است که البته چون فونداسیون در دل خاک می‌رود ظاهر آن اهمیتی ندارد.
2. اگر فونداسیون کاملا در گودی قرار می‌گیرد بهتر است پی کنی را دقیقا به اندازه نوارهای فونداسیون بکنیم تا نیاز به قالب بندی نداشته باشد. منتها فقط برای اینکه بتن به خاک نفوذ نکند باید دیواره‌ها را پلاستیک بکشیم. مثل پروژه مصلی26 و پروژه نماز

در تصویر زیر پایان قالب بندی را می‌بینید. همانطور که مشخص است بعضی جاها به اندازه کافی کنده نشده و قالب بند نتوانسته قالب خود را کار بگذارد. در چنین مواردی به ناچار از فقط از پلاستیک استفاده می‌کنیم تا شیره بتن به خاک نفوذ نکند.

۶- بتن ریزی فونداسیون

بتن ریزی فونداسیون نیز اهمیت بالایی دارد سعی کنید از شرکت های معتبری بتن خریداری کنید. اگر خودتان می‌خواهید دستی بتن بسازید لازم است بتن قوی تری (مطابق طرح اختلاط) تهیه کرده و بدانید که معمولا موارد بتن ریزی با میکسر هزینه کمتری دارد.

• یک مهندس کارکشته باید حتما بر سر بتن ریزی حاضر باشد تا راننده میکسر بیش از حد به بتن آب اضافه نکند. اضافه کردن آب زیاد باعث کاهش مقاومت بتن می‌شود. برای روان شدن بتن باید از روان کننده یا فوق روان کننده استفاده کنید.
• نکته دیگر اینکه کل ضخامت فونداسیون را به یکباره از پایین تا بالا پر نکنید. چون اولا بتن را باید ویبره بزنیم دوما وزن بتن خیس زیاد است و به قالب‌ها فشار می آورد. در مواقعی که ضخامت بتن ریزی بیشتر از نیم متر است یک مرحله کل فونداسیون را تا نیمه بتن ریزی کرده و بتن را ویبره بزنید سپس نیمه دوم را بتن ریزی کنید.
• ویبره کردن بتن را نیز فراموش نکنید. پس از ریختن بتن یک نفر باید پشت سر او حرکت کند و بتن را ویبره کند. ویبره کردن برای خارج کردن حباب های داخل بتن و متراکم کردن آن لازم است.
• بعد از اینکه نیمه دوم را بتن ریزی کردید باید شلنگ ویراتور را حدود ۳۰ سانت به لایه اول نیز وارد کنیم.
• روز بتن ریزی حتما با یک آزمایشگاه بتن هماهنگ کنید تا از بتن نمونه گیری کند.

۷- قالب برداری فونداسیون

اگر قالب فلزی یا چوبی باشد باید روز بعد قالب برداری کنیم. اگر قالب آجری باشد یا از تخته دفنی استفاده کرده باشیم که هیچ…

فیلم زیر از روز ۴ تا ۲۴ ام پروژه ویلا طرقبه را در ۳۴ ثانیه نشان می‌دهد.

روز ۴ تا ۱۱ : اجرای بتن مگر و سنگ و ملات

روز ۱۱ تا ۱۶ : آرماتوربندی فونداسیون و ریشه ستون ها (حدود ۱۱ تن میلگرد)

روز ۱۷ تا ۲۲ : قالب بندی فونداسیون

روز ۲۳ : بتن ریزی

روز ۲۴ : باز کردن قالب‌ها